Bogdan Szukalski

Streszczenie

Badania bliźniąt i dzieci adoptowanych wskazują, że czynniki genetyczne odgrywają ważną rolę w etiologii palenia tytoniu. Wyniki licznych badań na zwierzętach oraz ochotnikach sugerują, że genetyczny polimorfizm wpływający na farmakokinetykę i farmakodynamikę nikotyny może stanowić podstawę do opracowania nowych metod leczenia uzależnień od nikotyny. Dalsze badania będą prawdopodobnie dotyczyć interakcji między genami i czynnikami środowiskowymi z zastosowaniem bardziej doskonałych technik jak neuroobrazowanie. Uzależnienie od alkoholu jest ciężką, przewlekłą, nawracającą chorobą, której ryzyko wystąpienia w ponad 50% przypadków wynika z podatności genetycznej. U biologicznego potomstwa alkoholików choroba alkoholowa (alkoholizm) występuje 3-5 razy częściej niż u potomstwa niealkoholików. Alkoholizm w wywiadzie rodzinnym jest złym prognostykiem jeśli chodzi o nadużywanie alkoholu i uzależnienie od niego. Przeciwbólowe opioidy są szeroko stosowane i nadużywane, jednak duże osobnicze różnice wrażliwości na nie ograniczają efektywną terapię przeciwbólową i zwiększają ryzyko nadużywania. W ostatnim okresie badania prowadzone na myszach wsobnych oraz z zablokowaną ekspresją różnych genów wykazały, że opioidowy receptor u (MOP), kodowany przez gen OPRM1, odgrywa kluczową rolę w znieczulających i uzależniających właściwościach narkotyków opioidowych. Szybki postęp badań na tym polu prowadzi do lepszego zrozumienia relacji między polimorfizmem genów i wrażliwością na opioidy, a tym samym do bardziej precyzyjnego, dostosowanego do indywidualnego zapotrzebowania pacjenta, dawkowania leków przeciwbólowych. Zaburzenia związane ze stosowaniem kannabinoidów (nadużywanie i uzależnienie) mają charakter dziedziczny. Główny receptor kannabinoidowy w mózgu, CB1, jest kodowany przez gen CNR1 występujący na chromosomie szóstym.

Słowa klucze: uzależnienie od tytoniu, dziedziczność, receptory kannabinoidowe, zależność od alkoholu, OPRM1, OPRM2.

Summary

There is consistent evidence from twin and adoption studies that genetic factors play a role in the aetiology of cigarette smoking. Animal and human studies suggest that genetic polymorphisms influencing pharmacokinetics and pharmacodynamics of nicotine may have great potential for aiding smoking treatment. Future research is likely to include the study of gene and environment interaction and the more sophisticated technologies such as neuroimaging. Alcohol dependence (AD) is a common, chronic and relapsing disorder. Compelling epidemiological evidence indicates that > 50% of the risk for becoming alcoholics stems from genetic susceptibility. Positive family history of alcoholism is a strong predictor of becoming alcoholic. Overall biological offsprings of alcoholics are three to five times more likely to develop AD than offsprings of non-alcoholics. Opiate analgesics are widely used and abused drugs. Individual differences in opiate sensitivity can hamper effective pain treatment and increase risks of drug abuse. Recent studies using inbred and knockout mice have revealed that the u opioid peptide (MOP) receptor encoded by the OPRM1 gene has a mandatory role in the analgesic and addictive properties of opiate drugs. Rapid advances in this research field are leading to improved understanding of the relationships between gene polymorphisms and opiate sensitivities that will enable more accurate prediction of the opiate sensitivity and opiate requirements in individual patients. Twin studies have shown that cannabis use disorder (abuse/dependence) are highly heritable. The main cannabinoid receptor in the brain is called CB1 and is encoded by the CNR1 gene, which is located on chromosome 6.

Keywords: tobacco addiction, heritability, cannabinoid receptors, alcohol dependence (AD), OPRM1, OPRM2